آهن عنصر ضروری برای بدن

تقریباً اکثر مردم در مورد فواید و اهمیت آهن در بدن خود مطلع هستند، آهن عنصری حیاتی و بسیار مهم در فرایندهای زیستی همه موجودات زنده است. مهمترین نقش آهن در فرایند های سلولی بدن مشارکت آن در ساختار گلبول قرمز و هموگلوبین هاست، در واقع آهن نقشی مهم در ساختار گلبول های قرمز و هموگلوبین دارد. کمبود آهن در بدن باعث کاهش تعداد گلبول های قرمز و ناکارآمدی آنها می گردد. این مشکل در حالت های خفیف باعث تنگی نفس و در موارد شدید می‌تواند علاوه بر احساس تنگی نفس موجب اختلال جدی در عملکرد کلیه‌ها، کبد و حتی مغز گردد. دیگر نقش آهن در فرایند های سلولی نقش آن در متابولیسم (سوخت و ساز) سلولی است وجود آهن در برخی فعالیت های آنزیمی الزامیست و اصطلاحاً نقش کوآنزیم ای آهن در این فرایند های سلولی بسیار حائز اهمیت است.

 آنمی (فقر آهن) چیست

اگر فردی میزان مورد نیاز آهن خود را دریافت نکند طبیعتاً به بیماری آنمی (فقر آهن) دچار می‌شود. این نوع کم خونی بر اثر کمبود آهن در خون و به موجب آن اختلال در عملکرد گلبول های قرمز به وجود می آید. نیاز روزانه آهن در افراد مختلف و شرایط مختلف متفاوت است.

                                           جدول میزان آهن مورد نیاز بدن در سنین مختلف

 در دوران بارداری، مادر نیازمند روزانه ۲۷ میلی گرم آهن است.

 در دوران شیردهی، مادر نیازمند روزانه ۱۹ میلی گرم آهن است.

راههای دریافت آهن

 آهن را می توان از طیف وسیعی از مواد غذایی دریافت نمود این ماده مهم و حیاتی را در اغلب سبزی‌های برگ‌ دار به خصوص در سبزیجات برگ تیره مانند اسفناج، در میوه‌های خانواده مرکبات، مغزهای خوراکی مانند گردو و بادام و دانه های خوراکی مانند تخم شربتی (تخم ریحان) و سیاه دانه مشاهده نمود و مصرف کرد. در منابع غیر گیاهی از گوشت قرمز و سفید تخم مرغ و همچنین اغلب غذاهای دریایی می توان نام برد.

علاوه بر این اگر به هر دلیلی موارد فوق در دسترس نبود و یا نیاز شما را تامین می کرد می توان از مکمل های تغذیه استفاده نمی کنند به دلیل دارا بودن دز های مشخص از آهن مصرف کنترل شده و دقیقی را به همراه دارند استفاده از مکمل های تغذیه حاوی آهن با توجه به اینکه مصرف بیش از حد آهن می‌تواند اثرات مخربی را برای بدن داشته باشد، برای کسانی که به دز مشخص از آهن نیاز دارند توصیه می شود. 

''مصرف ویتامین C در هنگام مصرف مواد غذایی حاوی آهن و همچنین مکمل های آهن می تواند به افزایش جذب آن در بدن گردد''

''عدم مصرف کلسیم یا مواد غذایی حاوی کلسیم بالا در هنگام استفاده از مکمل های آهن  ویا غذاهای حاوی آهن به علت جذب رقابتی بین این دو عنصر نیز می تواند باعث جذب بهتر آهن شود''

  علائم کمبود آهن در بدن می تواند با نشانه های مختلف آشکار شود.

1. احساس خستگی غیر معمول در طول شبانه روز این علامت شایع ترین علامت کمبود آهن در فرد است زیرا در حالت کمبود آهن هموگلوبین کمتری تولید و در نتیجه گلبول های قرمز توانایی انتقال اکسیژن به سلولهای بدن را به طور صد در صد ندارند و این وضعیت منجر به احساس خستگی در فرد می گردد.

2. عارضه رنگ پریدگی پوست به علت کم خونی ناشی از فقر آهن کم خونی آنمی پوست افراد به خصوص در نواحی پایین و داخل پیکان به صورت رنگ پریده دیده می شود گرچه باید این علائم را به عنوان علائم اولیه در نظر گرفت و اثبات دقیق کم خونی را از طریق آزمایشات پزشکی انجام داد.

3. حالت تنگی نفس این حس به دلیل عدم دریافت اکسیژن توسط سلول ها و همچنین عدم خروج دی اکسید کربن از جریان خون رخ می دهد در صورتی که در شرایط عادی انجام امورات روزمره مانند جارو زدن پله نوردی انجام فعالیت های بدنی نسبتاً زیاد شما را دچار تنگی نفس می کند احتمالا شما دچار کم خونی آنمی کم خونی ناشی از فقر آهن هستید.

4. سردرد و سرگیجه عموماً کمبود آهن در بدن باعث سردرد می گردد و به دنبال آن فرد ممکن است احساس سرگیجه دید داشته باشد این اتفاق به دلیل کمبود اکسیژن در مغز رخ می دهد که علامت خطر ناک و هشدار دهنده است.

5. احساس تپش قلب غیر عادی تپش قلب غیرعادی و ممتد ضربان قلب بالاتر از نرمال در شرایطی که فعالیت بدنی آنچنانی ندارد و تحت تنش و اضطراب نیست یکی دیگر از علائم کم خونی آن نیست در این شرایط به دلیل عدم اکسیژن رسانی کافی به قلب شروع به افزایش سرعت جریان خود می کند تا این نقص را جبران نماید این مشکل در صورت ادامه ممکن است باعث بروز مشکلات در ماهیچه ها و دریچه های قلب شود.

6. خشکی پوست و مو هنگامی که به دلیل فقر آهن اکسیژن کافی در بدن وجود ندارد و نیز اکسیژن را در قسمت های مهم و حیاتی مصرف می‌کند و به طبع اکسیژن کمتری به پوست و مو می رسد این حالت باعث از بین رفتن سلول های پوست و فولیکول های مو می گردد که تداوم آن می تواند منجر به ریزش مو شود.

7. تمایل به خوردن خوراکی های عجیب  هوس خوردن مواد عجیب مانند خاک رس و گچ که به آن پیکا نیز میگویند هم یکی از علائم کمبود آهن است.

8. ناخن های شکننده یا بد شکل ناخن به صورت ناپایدار و شکننده و ترک دار بودن آنها از نشانه‌های بارز کمبود آهن است که باید سریعا نسبت به رفع آن اقدام نمود.

عوارض مصرف بیش از حد آهن

مصرف بیش از حد آهن می‌تواند منجر به مشکلات حاد و خطرناک برای برخی از اندام های بدن مانند کبد کلیه و بیشتر سلول های بدن گردد در حقیقت جمع می شود بیش از اندازه آهن در خون به دلیل ماهیت اکسیدا زیان برعکس آنتی اکسیدان ها می تواند باعث تخریب سلول ها و از کار افتادن برق فرهاد در سلول های بدن می گردد.